Centar za primenjenu istoriju (CPI) organizuje još jedan festival čija je ovogodišnja tema OTPOR: prvenstveno otpor politikama koje prekrajaju i brišu prošlost, pokušavajući na taj način da osiguraju sopstveni politički legitimitet u današnjici. Iz tog razloga, ovogodišnji Festival najavili su javnim vođenjem „Kolaboracije u kiselo-ljutom sosu – Draža Mihailović i pisanje „nove istorije“ antifašističkog otpora“.
„Vođenje je počelo u Spomen sobi Dragoljuba Mihailovića, a završilo se u parku prekoputa Beogradskog dramskog pozorišta, u kome je smešten Vozarev krst, prvi javni spomenik na teritoriji Beograda, podignut 1847. godine. Iako je fokus postavke u spomen sobi potpuno na ličnosti D. Mihailovića, pitanja koja smo otvorili_e tokom vođenja, ticala su se u kojoj meri se može govoriti o četničkom pokretu kao antifašističkom i koliko su strategije nesukobljavanja sa okupacionim snagama s godinama prerasle u kolaboraciju. Takođe, u kojoj meri je revalorizacija četničkog pokreta u prethodnih tridesetak godina u funkciji napora zvaničnih struktura da se ratovi devedesetih koji su vođeni sličnim ideološkim konceptima i imali slična ishodišta u vidu masovnih stradanja civila i etničkih čišćenja, predstave kao odbrambeni i patriotski„, navodi se u saopštenju CPI.
Osvrćući se na masovne zločine nad civilima, počinjene od strane četničkih jedinica u pribojskom 1943. godine, istoričar Milivoj Bešlin, jedan od voditelja šetnje, rekao je: „Pokolj muslimanskog civilnog stanovništva koji se desio u februaru 1943. u okolini Priboja, pod komandom majora Pavla Đurišića nije bio izolovani incident, niti se može tumačiti kao reakcija na zločine počinjene nad lokalnim srpskim stanovništvom. Četnički pokret je od svog osnivanja, 1941. godine, prihvatio načela dokumenta „Homogena Srbija“ Stevana Moljevića, u kome je jasno naznačen cilj delovanja, a to je stvaranje etnički čiste države, zasnovane na izrazito konzervativnim vrednostima i korporativnom kapitalizmu“.
DAN PRVI: Sećanje kao polje političke borbe
Festival otvara izložba fotografija autora Nedžada Horozovića, nastalih kao deo trogodišnjeg istraživanja CPI-a o obeleženim i neobeleženim mestima sećanja u 15 lokalnih zajednica u Srbiji.
„Istraživanja – kao i fotografije – predstavljaju pamćenje i zaboravljanje prošlosti u ovim zajednicama, posebno one koja se odnosi na socijalistički i period devedesetih. Koji događaji i ličnosti su deo ovog sećanja, kako se pamte? Šta i ko je prepušten zaboravu i zbog čega?„, navodi CPI u saopštenju.
DAN DRUGI: Borbe na Košarama kao mesto sećanja i proizvodnje herojskog mita?
Program se nastavlja javnim vođenjem „Borbe na Košarama kao mesto sećanja i proizvodnje herojskog mita?“
„Dok je tokom prve decenije dvehiljaditih na nivou državnih politika sećanja, ratna prošlost Srbije tokom devedesetih izvor nelagodnosti i želje da se te teme ne otvaraju previše, u prethodnoj deceniji sve je izraženije pomeranje fokusa sa viktimizacije na heroizaciju ratova devedesetih i to posebno kada je u pitanju rat na Kosovu. Taj proces je upadljiv baš na primeru narativnog uobličavanja borbi na Košarama u medijima gde najpre lične priče (mladih) vojnika koji su učestvovali u borbama postaju metonimijska slika prvo svih vojnika i policajaca koji su učestvovali u ratu na Kosovu 1999. godine, zatim celokupnog rata na Kosovu, a u sledećem koraku i ukupno ratova devedesetih na jugoslovenskim prostorima. Istovremeno, Košare postaju jedan od najvažnijih momenata državne politike sećanja koje pratii značajno ulaganje resursa u različite vidove memorijalizacije na nacionalnom i lokalnom nivou„, navodi CPI.
Na kraju prvog dana, biće organizovan razgovor Neizvesna prošlost, sve neizvesnija budućnost? Društvena polarizacija i savremene političke borbe. Ovaj razgovor biće posvećen sve jačem uticaju desnih, konzervativnih politika u različitim društvenim sferama: od pokušaja potpunog ukidanja radnih prava, preko kontrole nad seksualnim i reproduktivnim zdravljem žena, do pokušaja da se u potpunosti izbriše različitost u javnom prostoru.
DAN TREĆI: Nepristajanje na zaborav i tišinu
Drugi dan Festivala predstavlja mogućnosti učenja iz prošlosti, bez njenog prekrajanja i/ili zaboravljanja. U subotu, 22.06, program počinje javnim vođenjem Pravo na dom – Sto godina borbe za krov nad glavom u Beogradu.
„Za većinu ljudi koji žive u Beogradu stanovanje je gotovo nedostižan luksuz i trošak na koji ide gotovo polovina mesečne zarade. Međutim, nije uvek bilo tako, i što je još važnije – ne mora da bude tako. Tokom dvočasovnog javnog vođenja kroz uži centar Beograda tokom podsetićemo se borbe za pravo na krov nad glavom tokom postojanja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS). Kroz turu po donjem Dorćolu gde još uvek postoje kuće tipične za taj period, otvorićemo različita pitanja koje se tiču politika stanovanja„, navodi CPI.
Takođe u subotu, biće organizovana i projekcija dokumentarnog filma Isidore Pekić „Generacije Borova – 30 godina kasnije“ koji predstavlja fabriku „Borovo” u Borovom naselju, te njen značaj za stanovništvo Vukovara i okoline. Nakon projekcije sledi razgovor o ekonomskoj tranziciji tokom devedesetih i njenim posledicama po radna prava i javno dobro u sadašnjosti.
„Značajan deo nekada razvijenih industrijskih gradova obeležava duboko socijalno i ekonomsko propadanje, a društva: deindustrijalizacija, demontaža socijalne države i drastično povećanje nejednakosti i siromaštva. Pitanja koja ćemo otvoriti tokom ovog razgovora ticaće se i ovih procesa, ali i različitih otpora kojisu postojali nekad u vidu radničkih štrajkova, nekad u vidu različitih strategija preživljavanja, a nekad u odbijanju da se odbaci ideja o dostojanstvenom životu od vlastitog rada„, navodi CPI.
DAN ČETVRTI: „Svakodnevnica u Beogradu devedesetih“
Treći dan obeležava radionica koja nas vraća u devedesete i svakodnevni život u ovoj dekadi.
„Otkrijte – ili se prisetite – kako je izgledao život u Beogradu tokom prve polovine devedesetih. Kako je izgledala svakodnevna borba za održavanje puke egzistencije? Šta je podrazumevao svakodnevni život pod „ničim izazvanim“ sankcijama? Koje su strategije preživljavanja osmišljene u tom periodu? Ponesite sa sobom svoju „arhivu” iz ovog perioda: fotografije, novine, predmete, video snimke, koje će nam pomoći da zajedno kreiramo mapu važnih mesta, pojmova, fenomena vezanih za ovu temu i ovaj period„, poziva CPI.
Festival zatvara predstavljanje knjige „Kartografija otpora: Zagreb 1941.-1945.” u izdanju Fondacije Roza Luksemburg – Regionalne kancelarije za jugoistočnu Evropu.
„Kartografija otpora moćan je kolektivni prodor u tvrđavu revizionizma i slijepe pjege suvremene historiografije, osobito kada je riječ o socijalnoj i ženskoj povijesti antifašističkog Zagreba. […] I dok čitateljima nastoje približiti živopisna lica otpora i svakodnevice okupiranogZagreba, autorice i autori inzistiraju na analizi klasne, rodne i organizacijske strukture NOP-a, kao i rekonstrukciji unutarpartijskih sukoba. Svojim vjerodostojnim, višeslojnim i uzbudljivim tumačenjem ključnih epizoda suvremene povijesti grada Zagreba, ova knjiga postaje nezaobilazno zagrebačko štivo, ključna referenca neumornih kartografkinja otpora i inspiracija budućih borbi.„, istakla je Sanja Horvatinčić, naučna saradnica Instituta za povijest umjetnosti u Zagrebu i jedna od recenzentkinja knjige.
